Podczas doboru szalunków trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników, ponieważ tylko dopasowane do głębokości i rodzaju wykopu są w stanie zapewnić bezpieczeństwo pracownikom oraz otaczającej roboty infrastrukturze. Jednym z ważnych kryteriów podczas dobierania szalunków, jest fakt, czy mamy do czynienia z wykopem szeroko-, czy wąskoprzestrzennym.
Wykopy oczywiście można podzielić na wiele różnych sposobów. Oprócz podstawowego podziału na wykopy tymczasowe i trwałe oraz płytkie (głębokość do 1 m), średniogłębokie (do 3 m) i głębokie (powyżej 3 m), klasyfikuje się je jako szerokoprzestrzenne (szerokość dna większa niż 1,5 m) oraz wąskoprzestrzenne (szerokość dna do 1,5 m). Jest to jeden z elementów, który koniecznie bierze się pod uwagę, dobierając szalunki.
Wykopy wąskoprzestrzenne wykonuje się między innymi przy budynkach bez podpiwniczenia. Podczas ich zabezpieczania często wykorzystuje się szalunki słupowe, które montuje się za pomocą dźwigów samojezdnych, żurawi wieżowych lub koparek dostosowanych do transportu ładunków. Bardzo ważne jest sprawdzenie stanu wykopu, a szczególnie jego ścian przed każdym rozpoczęciem robót. Trzeba upewnić się, że nie doszło do uszkodzenia obudowy ani osunięcia gruntu. Niezbędne jest też stworzenie bezpiecznych zejść do wykopu oraz posiadanie sprzętu budowlanego przeznaczonego do pogrążania obudów.
Wykopy o szerokości dna powyżej 1,5 metra wykonuje się podczas budowy podpiwniczonych budynków czy obiektów liniowych. Są często wybierane również, jeśli na terenie robót znajduje się mało spoisty grunt. Najlepiej, jeśli dno wykopu znajduje się poniżej wysokości przemarzania gruntu, czyli zazwyczaj 0,8 do 1,4 m.
.jpg)
Prawidłowe zabezpieczenie wykopów szerokoprzestrzennych jest zależne przede wszystkim od nachylenia skarp. W niektórych przypadkach dopuszczalne jest tworzenie wykopów o pionowych ścianach, ale ich maksymalną głębokość określa się na podstawie rodzaju gruntu. Przy gruntach spoistych i mało spoistych (np. piaski gliniaste, gliny) pionowe ściany wykopu mogą pojawiać się przy wykopach o głębokości do 1,25 metra. Jeśli mamy do czynienia np. ze spękanymi skałami, zwietrzelinami lub nienawodnionymi piaskami, dopuszczalna głębokość jest mniejsza i wynosi do 1 metra. Najwyższa dopuszczalna głębokość (4 metry) obowiązuje przy wykopach w skałach litych odspajanych mechanicznie. Jeśli przekraczamy te głębokości, konieczne jest zachowanie bezpiecznego nachylenia krawędzi wykopu. Kąt uzależniony jest tutaj od rodzaju gruntu:
W najgłębszych wykopach (o głębokości powyżej 4 metrów) konieczne jest stworzenie i stosowanie się do dokumentacji projektowej. Nawet przy bezpiecznym nachyleniu skarpy, podczas robót trzeba zachowywać szczególną ostrożność. Konieczne jest między innymi zapewnienie właściwego odpływu wód opadowych. Na terenie przylegającym do wykopu tworzy się więc odpowiednie spadki. Taki pas terenu powinien mieć szerokość trzy razy większą od głębokości wykopu. Przed każdym rozpoczęciem robót powinno się też sprawdzać, czy nie pojawiły się żadne uszkodzenia ściany wykopu. Naruszony grunt należy usunąć, ale pamiętając o zachowaniu minimalnego kąta nachylenia. Skarpy szczególnie często zostają uszkodzone po długiej przerwie w pracy, intensywnych opadach deszczu lub podczas ujemnych temperatur.
Zdarza się, że nie ma wystarczająco przestrzeni, aby stworzyć wykop szerokoprzestrzenny ze skarpowaniem. W takich sytuacjach do zabezpieczania wykopu wykorzystuje się grodzice stalowe, ścianki szczelinowe czy palisady.
Podczas doboru zabezpieczeń do wykopów szerokoprzestrzennych trzeba wziąć pod uwagę nie tylko głębokość i rodzaj gruntu, ale też wiele innych czynników. Należą do nich przede wszystkim:
Często znajdują zastosowanie ścianki berlińskie, cenione przede wszystkim ze względu na niewielkie koszty np. w porównaniu ze ścianą szczelinową. Tego typu obudowy stosuje się jednak przede wszystkim w słabo nawodnionych gruntach, ponieważ odwadnianie wiąże się z wysokimi kosztami.
Dobór właściwych szalunków lub grodzic jest zadaniem dla specjalistów z doświadczeniem w robotach geoinżynieryjnych. Niedostosowanie zabezpieczenia do głębokości czy rodzaju gruntu ma poważne konsekwencje, zarówno dla bezpieczeństwa pracowników i znajdującej się w pobliżu infrastruktury, jak i kosztów inwestycji.